Göytürk adının siriusun mifologiyada yeri ilə nə əlaqəsi?
Bildiyiniz kimi, mifologiyalar göydəki ulduzlara və onların düzülüşünə baxıb hekayələr yaradılaraq ortaya çıxdı.
Zamanla bu ulduzların bəziləri qəhrəmanlara, hətta tanrılara çevrilmişdir. Mifologiyalarda ən əsas cisimlər günəş, ay və planetlərdir.
Fəqət bütün mifologiyalarda yer etmiş, ancaq hər kəsin gözündən qaçan bir ulduz var.
ilk zamanlar insanlar ətrafında baş verən bir hadisələrə məna yükləməyə çalışmışlar. Ona görə təbii fəlakətlərə, müsibətlərə məna vermək üçün onlara bir xarakter geydirmişlər. Onlara bir cisim gözündə baxıb baş verən hadisələri onlarla əlaqələndirdilər. Onlara qurban verir və dua edirdilər. ( ilk dəfə burada ortaya çıxdı.) Onlar göydə hər kəsin görə biləcəyi ən uca yerdə aya, günəşə ya da sirius ulduzuna sitayiş edirdilər.
Günəş işığın, canlılığın , bitkilərin, yaradılışın, qısaca, həyatın simvolu oldu.
Ay isə qaranlığın, gecə yaratıqlarının, yorğunluğun, ölümün simvolu idi.
Sirius isə fırtına , atəş tanrıları kimi bir çox tanrını özündə cəmləməkdən əlavə digər planetlərlərin mövcudluğuna məna qatılaraq yaradılmışdı. O bir sıra əfsanələrdə və mifologiyada hətta ötə aləmə keçiş qapısı olaraq görülmüşdü.
Bir astroloqa görə ulduz sadəcə yüksək işıq saçan plazma kürələrdir. Amma bəzilərinə görə nəhəng kainatın sahibi olan tanrının fərqli aləmlərdə təzahürüdür.
insanlar ulduzların sadəcə qaranlığı aydınlatmadığını düşünməyə başladılar.
Fərqli coğrafiyaya və mədəniyyətə malik yerlərdə Ulduzlara bir-birlərindən asılı olmayaraq eyni məna yüklənmişdir.
Əqrəb dəst ulduzu yırtıcılığı və atılqanlığı, qu da isə estetik və müqəddəsliyi göstərməkdədir.
Ulduzlara görə çoxluq təşkil edən sirius isə it dəst ulduzuna malikdir.
Başqa dillərdə:
Ona "dəmir qazıq" da deyirlər. Astronomiyada bu qütb ulduzudur. Ancaq mifologiyada belə də adlandırılır. (Hər 2 dəst eyni sürətlə hərəkət edir.)
Sirius yunan mifologiyasında ovçu oriyanın itidir. Misirdə ölüləri digər aləmə aparan Anovis-dir. Türk mifologiyasında sarayı qoruyan asena-dır.
Roma mifologiyasında roma şəhərini quran romerius və renus-u əmzirən ilahi qurddur.
O daha çox qara it şəklində göstərilir. Bu ad bir çox romanda hətta harry potter romanında " sirius black"deyilən bir adam var ki, istədiyi zaman itə çevrilə bilir. Və o ölümü təmsil edər.
Onsuzda misirdə olan o it görünümlü anovis(ölüləri o biri dünyaya aparan) elə ölüm tanrısıdır.
Böuük dəst ulduzunda ən parlaq ulduz olan sirius günəşdən 5,6 işiq ili uzaqlığında olmasına baxmayaraq siriusun parlaqlığı günəşin 23 qatıdır.
Sirius ruhlar və insanlar aləminə ayıran bir keçid olduğuna inanılırdı. Oradan yaxşılıq gəlir. Və şamanlar sanki uçaraq tanrı ilə oradan əlaqə saxlayardı. Amma ulduzdan digər tərəfə keçilmədiyi deyilərdi.
Türk mifologiyasında göydən bir qurdun mavi işıqla yerə endiyindən söhbət gedir.
Göytürkün yaradılışı ilə əlaqədar deyilir ki, kimsəsiz bir uşaq var imiş. Hansı ki, bu mifologiya günəş sistemini ifadə edir və onun siriusu təqib edərək qurtuluşa çatdığı güman edilir.
Ağlınıza tarkan və qurd əfsanəsi gələ bilər. Orada qurd uşağı əmzirir və həmçinin evlənir. Göytürk xaqanlığı beləcə yaranmış olur. Qurd şəkilləri bir çox türk bayrağında yer etmişdir.
Ordu komandirlərinə də "gökbey" yəni göy qurd olaraq ad verilmişdir.
Tarixə baxmış olsaq türklər üçün ən qədim hesab edilən büt yazılarına baxmış olsaa orada da qurd şəkillərinin qabartmasını görə bilərik.
Çox əvvəllərdə onun narıncı- qırmızı rəngdə olduğu deyilirdi. Ancaq 1-ci yüzillikdə yaşayan şair maniryus və 4-cü yüzillikdə yaşayan aveniyus onu dəniz mavisi kimi gördüyünü dedilər.
1862-ci ildə astroloq alvan graham clark siriusun 2 ulduz sistemindən ibarət olduğunu kəşf elədi.
Sirius B -yə " ağ cücə" deyildi.
O əvvəllər nəhəng imiş, ancaa enerjisini itirib xarici yavaş-yavaş yox olaraq kiçilməyə başladı. (H və heliumu yavaş-yavaş itirib içə çökdü. iç-içə girdiyindən maddə halını yavaş-yavaş itirər, daha da ağırlaşar, məsələn bizdə 1 kq torpaq , siriuslardan ibarət olsa 1 tona gəlib çıxardı və ya 1 daş olsaydı almazdan 300 qat daha bərk ola bilərdi.-> ona görə " dəmir qazıq" yəni dəmir kimi bərk) Belə ulduzların parlaqlığı da azdır. Amma qatı atomik quruluşuna əsasən cazibəsi güclüdür.
Siriusun mövcudluğu (+günəş sistemi ilə birləşməsi) dünyanın mövcudluğu demək olurmuş.
Siriusdan istilik və soyuq gəldiyi və iyul və avqust ayında olan istiliyə hətta ingiliscədən "dog days" ifadəsi buradan gəlməkdədir. O günlərdə yoluxucu xəstəliklər daha da artar. Böyük plinius və ya qoca plini olaraq bilinən romalı filosof naturalist history adlı əsərində həmin aylarda quduz itlərin hücümunun çox olduğu aylar olaraq ifadə etmişdir. Mart ayında da bunla əlaqədar pişiklər azğınlaşır.
Misirlilər onu günəş sisteminin günəşi olaraq ifadə etmişdir. Misirli təqvimçilər təqvimlərini bu ulduza əsasən düzəltmişlər. Ona tanrıça hissisin ulduzu demişlər.
Siriusun şəfəq yüksəlişi yeni ilin ilk günü kimi qəbul edilərdi. O gün mevkisistemi daşar, su quru torpaqlara tökülər və bitkilər canlanardı. Misirlilər ildə 3 dəfə məhsul alınmasını siriusla əlaqələndirərdilər.
isgəndəriyyədə tapılan dəmir pullarda da tanrıça isis və it təsvir olunmuşdur.
Misir tapınaqlarında və iç otaqlarında olan keçidlər elə düzəldilmişdir ki, sirius ulduzu görünsün.
Misirlilər iyulun ilk həftəsindən 35 gün əvvəl və sonrakı 35 gün içində ölülərini basdırmırdılar. O zaman sirius görünmədiyindən aləmlərə açılan qapı olmadığını düşünürlərmiş. O vaxt ərzində "duath" prosesi ,yəni tanrıça isis və osmirusun yuxarıdan onları izlədiyi düşünülmüşdür. Bir ehtimal da ki, o vaxt tanrıça isus hamilədir və sirius yüksəlib parladığında isə övladı orus doğacaqdır.
O şəkildə solda anubis yəni ölüm tanrısı , sağda dünayanın görünən üzü isis və ortada sirius vardır.
Dünyanın görünən üzü isisdir , görünməyən üzü nephrysdır. Onlar arasında üfüq xətti vardır. Bu xətt ruhlar və dünyanı ayıran xətdir sanki.
Anubis (ölüm tanrısı) həm də ölünü mumyalayar və yanında olar. Ədalətlidir.
Şəkildə ruhun aynası qəlb və gerçəkliyin simvolu kimi tük tərəzidə müqayisə edilir.
Hindistanda sirius haqqında belə danışılar
Yaşam enerjisi olan çakraların siriusdan gəldiyi iddia edilir.
Qədim yunan mifologiyasına əsasən oreon yaraşıqlı poseydon oğludur. iti ilə ova çıxır. Sevdiyi qadını itirər. Oinokyonun qızını istəyər, oinokyon onu kor edər. Eosp tərəfindən qaçırılan oreonu bakirəliyin tanrıçası artemis əqrəbə sancdıraraq öldürüb.
Əqrəb, it, poseydon ayrı dəstlərdə qalaktikada yerini tapar.
Quranda:
Yəni siriusu yaradan Allaha ibadət edin demək istəyir.
Ərəblər siriusa, aya , günəşə sitayiş edərdilər.
2 ulduzluq sirius və başqa 10 ulduzluq it dəsti 12 ulduz edir ki, 12 ay, 12 dövr , 12 bürc buradan gəlməkdədir.